Poetyka zimowej refleksji

Zima od dawna była poetycką metaforą zejścia w głąb, w jaskinie swojego wnętrza. Równocześnie bywała symbolem chłodu i skostnienia emocjonalnego, odsunięcia się z rozmysłem od innych. A może nie tylko… także symbolem zastygnięcia niczym bryła lodu w schematach i nakazach pochodzących z zewnątrz.

Tej zimy przeczytałam książkę Zimowe królestwo Philipa Larkina. To właśnie tam spotkałam się z gryzącą niczym stary sweter skórę metaforyką zimy, która obrazuje człowieka w przykrym, samotnym uwikłaniu w społeczne dogmaty. Powieść dzieli się na trzy części, pierwsza i ostatnia rozgrywają się pewnego siarczyście mroźnego dnia w pewnym angielskim miasteczku. Środkowa natomiast to wspomnienie z przeszłości głównej bohaterki – leniwych, pełnych swobody wakacji na wsi. Kontrast pomiędzy dojrzałością i zimą, a młodością i latem jest w książce porażający. Przypomina o jeszcze jednej zimowej symbolice – obecnej w tradycjach szamańskich i rdzennych – zima występuje tam jako odzwierciedlenie w naturze archetypu starości. Wprawdzie bohaterka jest jeszcze bardzo młoda, lecz jej podejście do życia i innych ludzi, a także doświadczenia wojenne, które spotkały kraj, skutecznie zabiły w niej wigor dorosłych lat.

fot. Jared Rice, CC0

Nie sposób oczywiście dyskutować z trudnościami, przez jakie przechodzili ludzie żyjący w czasie wojny (nawet jeśli ich bezpośrednio nie dotknęła). Jednak wojna, podobnie jak intensywność zimy: mrozu, śnieżyc, mgły, w powieści jest zaledwie przypomnieniem o tym, że niczego nie możemy być w życiu pewni. Że przyszłość, choćbyśmy ją doskonale zaplanowali, zawsze może wyślizgnąć nam się z rąk. I można nad tym rozpaczać, a można spojrzeć inaczej: co jeśli los po prostu szykuje coś zupełnie innego, lepszego i bardziej zgranego z naszymi cechami charakteru? Co jeśli to wymuszone carpe diem jest po to, aby oswobodzić się ze sznurów narzucanych przez wychowanie i społeczność? Aby zasmakować życia, głębiej poznać siebie, wyrwać się z letargu, a męczące popędy przekształcić w kreatywność i uczynność?

Zimowe królestwo przypomniało mi o sile przyzwyczajeń, w których tkwi ludzkość, jakby zamrożona: pęd do pracy, trzymanie się kurczowo stanowiska i pieniędzy, lęki przed samotnością, ale i nieumiejętność szczerego wyciągnięcia dłoni do drugiego człowieka. I wprawdzie zimą faktycznie człowiek jest bliżej samego siebie, lecz nie tak często służy to refleksji nad tym, co można zrobić, aby czynić swoje życie wzorem najlepszych, letnich dni?